ABDÜLHAMİD HAN VE OSMANLI BANKASI (16)



Abdülhamid Hanın tahttan indirilmesinin önemli bir sebebi de milli bir devlet bankası kurmak istemesidir.
Çünkü paraya hâkim olan devlete hâkim olur. Bu ise Tapınakçıların hiç de arzu etmediği bir durumdur.


1854 yılında Kırım Savaşı sırasında yurt dışından ilk kez borçlanan Osmanlı Hükûmetinin dış borçların ödenmesi konusunda aracılık görevi üstlenecek bir devlet bankasına ihtiyaç duyması üzerine, 1856 yılında merkezi Londra’da bulunan İngiliz sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı Osmanî)” kurulmuştur. (Tanzimat Dönemi)



Bankanın yetkileri küçük miktarlarda kredi vermek, Hükümet’e avans sağlamak ve bazı Hazine bonolarını iskonto etmekle sınırlandırılmıştır.
Resimdeki Fransa tarafından banka adına imal edilen hatıra küllükteki haçlar ve taç, bankanın sahiplerinin Tapınakçılar olduğunu göstermektedir.


1863 yılında Ottoman Bank kendini feshederek İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde “Bank-ı Osmanî-i Şahane (Osmanlı Bankası)” adını almış ve bir devlet bankası niteliği kazanmıştır.
(Tapınakçıların 2 merkez bankasının Fransa ve İngiltere'de olduğunu hatırlayalım: Paris Tapınağı ve Londra Tapınağı)


Bankaya otuz yıllık bir süre için banknot basma ayrıcalığı ve tekeli verilmiştir. Banka ayrıca devletin haznedarlığını üstlenerek devlet gelirlerini tahsil etmek, Hazinenin ödemelerini yerine getirip bonolarını iskonto etmek, iç ve dış borçlara ilişkin faiz ve anapara ödemelerini yapmakla da görevlendirilmiştir.


Osmanlı Bankasının sermayesinin yabancılara ait olması zamanla tepkilere yol açmış, bu tepkiler bir merkez bankasına olan ihtiyaç doğrultusunda ulusal bir merkez bankası kurulması fikrinin temelini oluşturmuştur. Sultan 2. Abdülhamid Hanın talimatıyla, yerli sermayeye dayalı bir merkez bankası kurma çabaları, tahttan indirilmesiyle sonuçsuz kalmıştır.
İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından ise 11 Mart 1917 tarihinde “Osmanlı İtibar-ı Millî Bankası” adıyla ikinci bir devlet bankası kurulmuştur.


Osmanlı İtibar-ı Millî Bankası 1927 yılında Türkiye İş Bankasıyla birleştirilmiş, Osmanlı bankası ise 2001 yılında Garanti Bankası bünyesine katılarak faaliyetine görünüşte son verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası sermayesinin yaklaşık % 2,5'u halen Garanti Bankasına, % 2,5'u ise Türkiye İş Bankasına aittir.